Istorijski arhiv Požarevac osnovan je, kao Arhivsko središte, 24. aprila 1948. godine, od strane tadašnjeg Gradskog narodnog odbora Požarevac, a sadašnjeg sledbenika – Grada Požarevca. Potom su suosnivačka prava ove Ustanove prihvatili i drugi organi uprave Braničevskog okruga, čiji su današnji sledbenici Opštine Petrovac na Mlavi, Kučevo, Žagubica, Žabari, Golubac, Veliko Gradište i Malo Crniće. Dakle, mesna nadležnost Istorijskog arhiva Požarevac danas obuhvata teritorije Grada Požarevca i opština Petrovac na Mlavi, Kučevo, Žagubica, Žabari, Veliko Gradište, Golubac i Malo Crniće.

Istorijski arhiv Požarevac (dalje: Arhiv) je moderna, efikasna i otvorena ustanova kulture, koja ima za zadatak, da primenom najviših standarda, na najadekvatniji način, evidentira, preuzima, sređuje, obrađuje, izučava i štiti arhivsku građu koja se u njemu čuva, kao i da omogući njeno nesmetano korišćenje i objavljivanje.
Delatnost Arhiva razvrstava se prema jedinstvenoj klasifikaciji delatnosti u oblasti rada institucija kulture – 90.01 delatnost biblioteka i arhiva.

Arhiv je nadležan za zaštitu arhivske građe svih pravnih subjekata koji nisu republički organi i organizacije a delatnost obavljaju na teritoriji Braničevskog upravnog okruga. Arhiv u svom radu sprovodi poslove vezane za brigu o zaštiti arhivske građe kako kod imalaca tako i kod stvaralaca građe, podižući svest o značaju arhivske građe za istoriju Grada Požarevca, opštine Braničevskog upravnog okruga i regiona. Arhiv u svom svakodnevnom radu koristi savremene informaciono-komunikacione tehnologije. Kroz saradnju sa obrazovnim ustanovama i medijskim kućama, kao i putem izložbi, izdavačke delatnosti, promocijama i predavanjima, Arhiv široj javnosti pruža informacije o kulturno-istorijskoj baštini koja se u njemu čuva. U skladu sa tim Arhiv:
• vodi evidencije o arhivskoj građi i stvaraocima i imaocima arhivske građe;
• obavlja stručni nadzor nad klasifikacijom, odabiranjem, arhiviranjem, čuvanjem, stručnim održavanjem i zaštitom arhivske građe, kod stvaralaca i imalaca dokumentarnog materijala;
• daje saglasnost na liste kategorija dokumentarnog materijala sa rokovima čuvanja koje donose organi, preduzeća i ustanove;
• obavlja stručni nadzor nad izdvajanjem bezvrednog dokumentarnog materijala koji se nalazi kod stvaralaca i imalaca, radi uništenja;
• nalaže preduzimanje mera za otklanjanje utvrđenih nedostataka u pogledu zaštite arhivske građe i dokumentarnog materijala; 
• preuzima arhivsku građu u skladu sa zakonom iz oblasti uprave, kao i arhivsku građu ugašenih privrednih subjekata;
• preuzima, sređuje, obrađuje, izrađuje informativna sredstva o arhivskoj građi, čuva i održava arhivsku građu;
• obavlja preventivnu zaštitu arhivske građe iz svojih fondova;
• obavlja istraživanja radi stvaranja celine arhivskog fonda;
• prikuplja arhivsku građu u privatnom vlasništvu otkupom, poklonom, ili deponovanjem i obogaćuje fondove i zbirke spisima, fotografijama, razglednicama, neobjavljenim rukopisima, digitalizovanim ličnim kolekcijama i drugim dokumentacionim materijalom istaknutih porodica i pojedinaca;
• obezbeđuje jednake uslove za sve korisnike građe i kontinuirano unapređuje modele pristupa građi koji odgovaraju potrebama (svih) korisnika;
• izdaje arhivsku građu na korišćenje u službene svrhe, za naučno istraživanje i potrebe publikovanja, televizijske i filmske produkcije, nastave, za izložbe, za ostvarivanje ili zaštitu ličnih prava i drugo, u skladu sa propisima i normativnim aktima Arhiva;
• na zahtev korisnika daje podatke, overene kopije dokumenata i uverenja;
• otvoren je za potrebe, interesovanja, sugestije korisnika, zaposlenih, šire zajednice, u okviru vršenja osnovne delatnosti - zaštite arhivske građe i obezbeđivanju javnosti pristupa građi;
• obavlja kulturno-prosvetnu delatnost, prezentuje javnosti kulturna dobra iz fondova i zbirki putem izložbi, radi podsticanja interesovanja i izgrađivanja svesti najšire javnosti o značaju arhivske građe kao kulturnog dobra i značaju arhivske delatnosti uopšte;
• obavlja izdavačku delatnost objavljivanjem stručnih i naučnih, štampanih i elektronskih publikacija kao i video, audio i multimedijalnih izdanja;
• realizuje obrazovne aktivnosti kroz javna vođenja, predavanja, radionice, publikacije i druge informativno-obrazovne aktivnosti;
• inicira formalno i neformalno obrazovanje kroz širok spektar aktivnosti, putem dostupnosti tačnih informacija i adekvatnu preglednost građe;
• aktivno primenjuje nove tehnologije u zaštiti, pristupu građi i njenoj promociji, priređivanjem elektronskih kataloga, web prezentacijama, i sl. u skladu sa potrebama savremenog društva;
• sarađuje sa domaćim i stranim arhivima u cilju promovisanja i razvoja arhivske delatnosti razmenom reprodukovane arhivske građe, razmenom arhivskih stručnjaka, stručne literature i iskustava, organizovanjem stručnih i naučnih savetovanja, priređivanjem raznih vrsta manifestacija, te organizovanjem i realizacijom zajedničkih projekata.
• organizuje propagandnu delatnost putem štampanih i elektronskih medija i drugih promotivnih aktivnosti;
• stara se o korišćenju kulturnih dobara u svrhe određene zakonom;
• organizuje stručna i naučna predavanja, konferencije, okrugle stolove, prezentacije, video projekcije i performanse;
• stara se o redovnom stručnom obrazovanju zaposlenih;
• sačinjava plan zaštite u vanrednim okolnostima;
• obavlja i druge poslove u cilju zaštite arhivskog nasleđa u skladu sa zakonom.

U objektu arhivskog depoa smešteno je i trajno se čuva 646 arhivskih fondova i zbirki, u količini od oko 5.200 m/1 građe (koja obuhvata vremenski period od 18. do 21. veka), zatim, smeštena je specijalizovana arhivska biblioteka zatvorenog tipa, koja raspolaže bogatim i raznovrsnim knjižnim fondom od oko 10.000 bibliotečkih jedinica. Takođe, ovde su smeštene i mikrofilmska i digitalna biblioteka crkvenih matičnih knjiga, digitalna biblioteka zemljišnih knjiga i pojedinih arhivskih fondova i zbirki. Zbirka mikrofilmova sadrži oko 500.000 mikrofilmskih snimaka originala i diazo kopija, dok zbirka digitalizovane arhivske građe sadrži oko milion digitalnih zapisa.

 

Organizacioni delovi Arhiva su odseci i grupa poslova, i to:

* Odsek zaštite arhivske građe, rad sa korisnicima i istraživačima i arhivska biblioteka;
* Odsek za sređivanje i obradu arhivske građe, kulturno-prosvetnu, obrazovnu, izdavačku, izložbenu i informativno-propagandnu delatnost;

* Odsek za tehničku zaštitu, mikrofilmovanje i digitalizaciju arhivske građe i

* Grupa za opšte poslove.

 

 

Istorijski arhiv Požarevac u svom dvorišnom kompleksu arhivskog depoa „Stara kasarna – paviljon 4“, od 2017. godine, ima stalnu izložbenu postavku na otvorenom, koja je dostupna zainteresovanim posetiocima tokom godine i deo je turističke ponude grada Požarevca.

Arhiv ima i svoj časopis Zapisi – Godišnjak Istorijskog arhiva Požarevac (od 2012. godine - ), kategorije M51 – vrhunski časopis nacionalnog značaja - kategorisan je 2021. godine, od strane Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja RS.

Istorijski arhiv Požarevac je član Međunarodnog arhivskog saveta (ICA) sa sedištem u Parizu/Francuska od 2010. godine.

Istorijski arhiv Požarevac je član Međunarodnog instituta za arhivska istraživanja sa sedištem u Beču/Austrija od 2017. godine.

Stručna zaposlena lica Istorijskog arhiva Požarevac su članovi Arhivističkog društva Srbije sa sedištem u Beogradu/Srbija.